Böbrek Üstü Bezinde Kitle: Her Tümör Kanser Midir?

Böbrek üstü bezinde kitle saptanması her zaman kötü huylu bir hastalık anlamına gelmez. Ancak hormon salgılayan ya da büyüme eğilimi gösteren kitlelerin erken dönemde fark edilmesi hayati önem taşır.

Doç. Dr. Muhammer Ergenç – Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrin Cerrahisi

 

Sessiz Ama Güçlü Organlar

Böbrek üstü bezleri, stresle başa çıkmamızda, tansiyonun ve metabolizmanın dengelenmesinde büyük rol oynayan küçük ama hayati organlardır. Her böbreğin üzerinde yer alan bu bezler, vücudun stresle başa çıkmasını sağlayan yaşamsal hormonları üretir.

Günümüzde karın ultrasonu ya da tomografi sırasında rastlantısal olarak saptanan böbrek üstü bezi kitleleri, tıpta “adrenal insidentaloma” olarak adlandırılır. Bu kitlelerin büyük çoğunluğu iyi huyludur; ancak bir kısmı hormon salgılayabilir veya kötü huylu tümör özellikleri taşıyabilir.

Tesadüfen Bulunan Kitleler

Gelişen görüntüleme teknikleri sayesinde erişkinlerin yaklaşık %3–7’sinde böbrek üstü bezinde kitle tespit edilmektedir.
Bunların çoğu “adrenal adenom” denilen iyi huylu oluşumlardır.
Ancak 1 cm ve üzerindeki her kitle, hormon fazlalığı açısından değerlendirilmelidir.

Boyut ve Görüntü Çok Şey Söyler

Bilgisayarlı tomografide (BT) kitlenin yoğunluk ve boyut özellikleri, tanıya yardımcı olur.
Yoğunluk değeri düşük ve boyutu küçük lezyonlar genellikle iyi huyludur; 4 cm’yi aşan veya hızlı büyüyen kitlelerde ise malignite riski artar.

Ameliyat Ne Zaman Gerekir?

Hormon üreten veya malignite şüphesi olan tek taraflı adrenal kitlelerde laparoskopik (kapalı) cerrahi önerilmektedir.
Bu yöntem, daha az ağrı ve daha kısa hastanede kalış süresi avantajı sağlar.

Ancak bazı özel durumlar vardır:
- Adrenokortikal karsinom (kanser) şüphesi varsa, açık cerrahiyle tümörün tamamen çıkarılması gerekir.
- Feokromositoma hastalarında cerrahi öncesi tansiyon kontrolü hayati önem taşır.
- İki taraflı kitlelerde hormon dengesine göre kişiye özel planlama yapılır. 

Ameliyat Gerekmediği Durumlar

Hormon salgılamayan, iyi huylu özellik gösteren küçük kitlelerde cerrahiye gerek yoktur.
Bu tür olgular, yıllık kontrol ve hormon takibiyle güvenle izlenebilir.

Kanser Riski Ne Kadar?

Adrenal kitlelerin yalnızca %5’inden azı kötü huyludur.
En önemlisi adrenokortikal karsinom (AK) olup, nadir fakat hızlı seyirli bir tümördür.
Bu nedenle büyük, düzensiz veya hızla büyüyen kitlelerin multidisipliner merkezlerde değerlendirilmesi gerekir.

Kitle Saptanırsa Ne Yapmalı?

1. Bu konuda bir uzmana başvurun.
2. Hormon testleriyle kitle aktif mi değil mi, öğrenin.
3. BT veya MR ile boyut ve yapısı değerlendirilsin.
4. Gerektiğinde cerrahla görüşün; çoğu kitlede düzenli izlem yeterlidir. 

Sonuç

Böbrek üstü bezinde kitle saptanması çoğu zaman paniğe neden olur; ancak her kitle kanser değildir.
Önemli olan, bu kitlelerin hormon üretip üretmediğinin ve radyolojik görünümünün dikkatle değerlendirilmesidir.
Doğru takip ve zamanında müdahale, hem gereksiz ameliyatların önüne geçer hem de tehlikeli tümörlerin erken tedavisini sağlar.

 

Kaynaklar

1. Yip L, Duh QY, Wachtel H, et al. American Association of Endocrine Surgeons Guidelines for Adrenalectomy. JAMA Surgery. 2022;157(10):870–877.
2. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD). Adrenal ve Gonadal Hastalıklar Kılavuzu – 2025. Ankara: TEMD Yayınları; 2025.